پیامبر (ص) از نگاه امام علی (ع)

در این مقاله با استفاده از کتاب ارزشمند نهج البلاغه جایگاه رفیع و شخصیت بی مانند پیامبر(ص) و وظیفه مسلمین در قبال آن بزرگوار را از منظر وصی و وزیر و برادر گرامی ایشان مورد توجه قرار می دهیم. علی(ع) در بخشهای مختلف نهج البلاغه به تناسب شرایط و زمانهای مختلف پیرامون مرید و پیشوای خویش سخن رانده است. اما به دلیل توان مختصر این مقاله به برخی این ابیات اشاره می شود. حضرت پس از ذکر حمد و ستایش پروردگار عالم می فرماید:

خداوند، پیامبر را از شجره تنومند پیامبران برگزیده و در حالیکه منبع نور هدایت و چراغ بر افروخته ای در تاریکی های جهل و نادانی بود وی را سرچشمه حکمت قرار داد. او طبیبی است که بر امر طبابت خویش سیار است در هر کجا به دنبال بیماران گشته آنان را درمان می نماید. مرهم ها و داروهای وی شفابخش است. برای شفای قلب های کور و گوشهای ناشنوا و زبانهای لال آماده است.۱ (وی در جهت اصلاح و درمان ابزار های معرفت بشری است که اگر انسان قدرت درک و شناخت خویش را دریابد بر معضلات و مشکلات فائق می گردد که هر گونه شقاوت و بدبختی انسان از عدم بهره مندی وی از منافع معرفت ناشی می شود)

خداوند پیامبری گواهی دهنده، بشارت دهنده و هشدار دهنده برگزیده، او که بهترین آفریدگان در خردسالی و نجیب ترین و بزرگوارترین مردم در سن پیری بود. اخلاقش از همه پاکتر و باران کرمش از هر چیزی با دوامتر بود.۲

او پیشوای پرهیزگاران است، برای طالبان هدایت وسیله بینایی است، چراغی که نورش درخشان و شعله ای با برق های خیره کننده و تابان است، راه و رسم او با اعتدال و روش زندگیش پایدار، سخنانش روشنگر حق و باطل و حکم فرمان وی عادلانه است... بدانید که راه روشن است و شما را به خانه امن دعوت می کند. هم اکنون در دنیایی زندگی می کنید که می توانید رضایت الهی را به دست آورید با مهلت و آرامش خاطری که دارید. اکنون نامه عمل گشاده است و قلم فرشتگان در حرکت و بدن هایتان سالم و زبان ها گویاست، توبه مقبول و اعمال نیکو پذیرفته می گردد.۳

برای تو کافی است که راه و رسم زندگی پیامبر را اطاعت نمایی تا راهنمای خوبی برای تو در شناخت بدی ها و عیب های دنیا و رسوایی ها و زشتی های آن باشد... پس به پیامبر پاکیزه و پاکت اقتدا کن که راه و رسم او الگویی است برای الگو طلبان و مایه فخر و بزرگی است برای کسی که خواهان بزرگواری باشد که محبوبترین بنده نزد خدا کسی است که از پیامبرش پیروی کند و گام به جایگاه قدم او نهد.۴

پیامبر، دنیا را کوچک شمرد و در چشم دیگران آن را ناچیز جلوه داد،آن را خوار شمرد و در نزد دیگران خوار و بی مقدار معرفی نمود و می دانست که خداوند برای احترام به ارزش او دنیا را از او دور ساخت و آن را برای ناچیز بودنش به دیگران بخشید. پیامبر از جان و دل به دنیا پشت کرد و یاد آن را در دلش می راند. دوست می داشت که زینت های دنیا از چشم او دور نگهداشته شود، تا از آن لباس فاخری تهیه نسازد یا اقامت در آن را آرزو نکند و برای تبلیغ احکامی که راه هر گونه عذر را بر انسان می بندد تلاش نمود و امت اسلامی را با هشدارهای لازم نصیحت کرد.۵ (لازم به تذکر است که بیانات امام (ع) به معنی ترک دنیا نیست چرا که تاریخ زندگی پیامبر(ص)حکایت از تلاش ایشان در جهت ارتقاء جایگاه انسان و رفع هر گونه ظلم و ستم از جامعه بشری و تحقق کلمه عدل دارد.)

پیامبر از دنیا چندان نخورد که دهان را پر کند، و به دنیا با گوشه چشم نگریست، دو پهلویش از همهء مردم فرو رفته تر و شکمش از همه خالی تر بود، دنیا را به او نشان دادند اما نپذیرفت و چون دانست خدا چیزی را دشمن می دارد آن را دشمن داشت، و چیزی را که خدا خوار شمرده، آن را خوار انگاشت و چیزی را که خدا کوچک شمرده کوچک و نا چیز می دانست، اگر در ما نباشد جز آن که آنچه را خدا و پیامبرش دشمن می دارند، دوست بدارید، یا آنچه را خدا و پیامبرش کوچک شمارند، بزرگ بداریم، برای نشان دادن دشمنی ما با خدا و سرپیچی از فرمان های او کافی بود.

همانا پیامبر (ص) بر روی زمین می نشست و غذا می خورد، و چون برده ساده می نشست و با دست خود کفش خود را وصله می زد و جامه خود را با دست خود می دوخت و بر الاغ برهنه می نشست و دیگری را پشت سر خویش سوار می کرد، پرده ای بر در خانهء او آویخته بود که نقش ها و تصویرها در آن بود، به یکی از همسرانش فرمود: این پرده را از برابر چشمان من دور کن که هر گاه نگاهم به آن می افتد به یاد دنیا و زینت های آن می افتم. پیامبر(ص) با دل از دنیا روی گرداند و یادش را از جان خود ریشه کن کرد و همواره دوست می داشت تا جاذبه های دنیا از دیدگانش پنهان ماند و از آن لباس زیبایی تهیه نکند و آن را قرارگاه دائمی خود نداند و امید ماندن در دنیا نداشته باشد، پس یاد دنیا را از جان خویش بیرون کرد و دل از دنیا برکند و چشم پوشید... پس پیروی کننده باید از پیامبر(ص) پیروی کند و به دنبال او راه رود و قدم بر جای قدم او بگذارد و گرنه از هلاکت ایمن نیست که همانا خداوند محمد(ص) را نشانه قیامت و مژده دهنده بهشت و ترساننده از کیفر جهنم قرار داد.او با شکمی گرسنه از دنیا رفت و با سلامت جسم و جهان وارد آخرت شد و کاخ های مجلل نساخت تا جهان را ترک گفت و دعوت پروردگارش را پذیرفت. ۶

پروردگارا برای پیامبر(ص) در سایه لطف خود جای با وسعتی بگشای، و از فضل و کرمت پاداش او را فراوان گردان. خداوندا کاخ آئین او را از هر بنایی برتر و مقام او را در پیشگاه خود گرامی تر گردان و نورش را کامل گردان و پاداش رسالت او را پذیرش گواهی و شفاعت و قبول گفتار قرار ده زیرا که دارای منطقی عادلانه و راه جدا کننده حق از باطل بود. بار خدایا بین ما و پیغمبرت در نعمت های جاویدان و زندگانی خوش و آرزوهای برآورده و خواسته های به انجام رسیده در کمال آرامش و در نهایت اطمینان، همراه با مواهب و هدایای با ارزش جمع گردان. ۷

در تهیه این مقاله از نهج البلاغه ترجمه مرحوم استاد محمد دشتی استفاده شده است.

پی نوشت:

(۱) -فرازهایی از خطبه ۱۰۸

(۲) -فرازهایی از خطبه ۱۰۵

(۳) -فرازهایی از خطبه ۹۴

(۴) -فرازهایی از خطبه ۱۶۰

(۵) -فرازهایی از خطبه ۱۰۹

(۶) -فرازهایی از خطبه ۱۰۸

(۷) -فرازهایی از خطبه ۷۲

برگرفته از پایگاه امام علی(ع)